مقدمه
زعفران یکی از گران قیمت ترین ادویه های موجود در جهان است که صادرات یا خرید و فروش آن در بازارهای جهانی یکی از کسب و کارهای پرسود به ویژه برای ایرانیان به حساب می آید. کشور ایران اولین و برترین صادر کننده زعفران در جهان محسوب می‌شود.
بر اساس آمار منتشر شده توسط ITC، زعفران در سال 2021 مجموعا مبلغ 287 میلیون دلار در بازار جهانی صادرات داشته است که سهم ایران از این مقدار، مبلغ 154 میلیون دلار ( حدود 55 % از بازار صادرات جهانی) بوده است. این آمار نشان دهنده آن است که با توجه به تحریم های اقتصادی و ضعف های صادراتی، باز هم کشور ایران به عنوان صادرکننده برتر زعفران در جهان شناخته می‌شود. طبق اطلاعات ITC، صادرات زعفران طی 5 سال گذشته به میزان 19 % کاهش یافته که این نشان دهنده عدم مدیریت و حمایت های مناسب در زمینه صادرات می‌باشد.
با توجه به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری در جلوگیری از خام‌‌فروشی زعفران، تاکید زیادی بر تلاش در جهت فرآوری و افزایش سهم ایران در بازار جهانی شده‌است. با توجه به موارد ذکر شده، از آنجایی که پتانسیل صادراتی بسیار مناسبی برای صادرات زعفران در ایران وجود دارد، لازم است فعالین این حوزه با هدف گذاری و برنامه ریزی مناسب، بهره‌وی تولید زعفران را افزایش و صادرات این محصول را توسعه دهند.
در صورتی که آمار صادرات 5 سال گذشته صادرات زعفران دنیا را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه خواهیم شد از سال 2019 صادرات زعفران با کاهش شدیدی مواجه شده که یکی از اصلی ترین دلایل آن پاندمی کرونا بوده است.حال با بهبود وضعیت پاندمی کرونا در دنیا، فرصت مناسبی برای تولیدکنندگان زعفران به وجود آمده که با برنامه ریزی و استفاده بهینه از ظرفیت های تولیدی و منابع مادی و انسانی بتوانند میزان صادرات خود را افزایش دهند.
بر اساس اطلاعات ITC، بزرگترین صادرکننده های زعفران جهان در سال 2021 عبارتند از: ایران، اسپانیا، افغانستان، یونان، عمان و چین.
بزرگترین واردکنندگان زعفران جهان در سال 2021 نیز عبارتند از: امارت، چین، اسپانیا، عربستان سعودی، هند و آمریکا.
نکته قابل توجه در خصوص واردکنندگان زعفران این است که کشورهای چین و اسپانیا نیز در رتبه های دوم و سوم واردات زعفران وجود دارند و با این حال در صادرات نیز ( به ویژه اسپانیا) جز صادرکنندگان مطرح دنیا قراردارند. در نتیجه می‌توان از این آمار این گونه استنباط کرد که کشورهایی جز تولیدکنندگان بزرگ زعفران محسوب نمی‌شوند توانسته اند با هدف گذاری صحیح، برنامه ریزی مناسب و اقدامات اصولی صادراتی مانند شناسایی درست بازار هدف و برقراری ارتباط با آن، بسته بندی مناسب، تبلیغات گسترده بین المللی و … محصولی که در اصل برای خودشان نمی‌باشد را در بالاترین مقدار به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.
حال این سؤال مطرح می‌شود که چرا کشور ایران، به عنوان بزرگترین تولیدکننده زعفران دنیا، نتوانسته است آن گونه که باید در زمینه صادرات قدرتمند ظاهر شود.
برای دستیابی به توفیق بیشتر در صادرات زعفران، می بایست عرضه محصولات از شکل خام فروشی در کشور ایران تغییرکرده و با ایجاد زیرساخت مناسب، به شکل خرده فروشی تبدیل شود.
